Malarstwo rzymskie

Bogata dokumentacja dostępna w Pompejach, Herkulanum i Boscoreale, czyli miastach Kampanii zalanych przez erupcję Wezuwiusza w 79 roku n.e. jest jedynym świadectwem malarstwa rzymskiego. Z malarstwa greckiego nie zostało nic, jedynie przekazane przez źródła nazwiska wielkich malarzy jal Polignot, Zeuksis, Parrazjos czy Apollodoros, żyjący między V i III w. p.n.e. Twórczość tych malarzy znana jest z opisów literackich i pośrednio z zachowanych kopii rzymskich. Z ich nazwiskami łączą się narodziny malarstwa nie jako pokolorowanego rysunku, jak to mamy w malarstwie egipskim i etruskim, ale jako sztuki malowania z rozmaitością efektów kolorystycznych, światłocieniem (skigrafią) i iluzją przestrzeni. Wszystko to odnajdujemy w malarstwie rzymskim, które rozwijało się bądź przez naśladowanie arcydzieł greckich tam przywożonych, badż przez aktywność artystów helleńskich wezwanych do pracy we Włoszech.

W świecie rzymskim malarstwo było rozumiane przede wszystkim jako dekoracja wnętrz domów, budynków publicznych i warsztatów. Tu obok mamy rekonstrukcję dekoracji jednej ze ścian triclinum czyli jadalni w pompejańskim Domu Wettiuszów, posiadłości bardzo bogatych pompejańskich rzemieślników . Główny obraz przedstawia scenę figuralną z mitu o Iksjonie (osobnik, kóry zamordował teścia, lecz przebłagawszy Zeusa zastał nawet zaproszony na Olimp, gdzie ośmielił się zalecać do Hery, za co został przykładnie ukarany i dotąd odbywa pokutę w Tartarze) a reszta ściany pokryta jest prześwitami ukazującymi w perspektywie fragmenty dalszych i bliższych budowli. Mamy tu łuki, kolumny i portale, głowny obraz jest w niszy przypominającej kapliczkę, czyli edikulę. Jedną zasadą była chęć optycznego powiększenia dość ciasnych pomieszczeń, a drugą zdobienie wnętrza imitacjami obrazów tablicowych, jakie znane były z miast greckich. Z nieznanych nam powodów obrazy nie przyjęły się i kopie dzieł mistrzów greckich malowano wprost na ścianach. Na ścianach bywają także martwe natury złożone z ptactwa, owoców i ryb. Dekoracja może mieć też miniaturowy i elegancki charakter z grupami amorków, które bawią się i żartują malowane jasnymi kolorami na czarnym tle.

Nie brakuje przedmiotów o charakterze ludowym, jak znaki warsztatów, także portrety, sceny komediowe z aktorami i mimami oraz wspaniałe martwe natury z owocami, rybami i ptakami. Tu widzimy fragment fresku z brzoskwiniami i dzbankiem szklanym (muzeum w Neapolu). Takie malowidła dawały możliwość popisywania się grą światła, różnie odbijającego się w pustej szyjce dzbanka i płynie napełniającym dolną część naczynia.

Technika mozaiki (o czym niżej) osiąga bogactwo i złożoność przedstawień rzeczywiście wyjątkowych, szczególnie pod koniec Cesarstwa. To dokumentują posadzki willi na Sycylii w Piazza Armerina w prowincji Enna (centrum Sycylii). Rycina obok przedstawia fragment bogatych mozaik w Piazza Armerina z IV w.n.e. pokazujących dwoje muzykantów występujących w cyrku. Przedstawiano również polowania na bestie afrykańskie, walki między gladiatorami, wyścigi i inne rozrywki.

Ważny gatunek malarstwa występujący w prywatnych domach to portret, malowany tak jak inne malowidła, wprost na ścianie. Zadanie artysty nie polegało wyłącznie na oddaniu podobieństwa, lecz także na pozytywnym scharakteryzowaniu zajęć, upodobań i uczuć osoby portretowanej. Obok widzimy sławne i wyjątkowo piękne malowidło pompejańskie - Portret dziewczyny (połowa I w. n.e.) z muzeum w Neapolu Jest to panienka z zamożnego pompejańskiego domu. Głowę jej zdobi siateczka z perłami, w uszach ma kolczyki. Trzyma ona przybory do pisania : rylec i plik tabliczek powlekanych woskiem, co niewątpliwie miało świadczyć o jej upodobaniach intelektualnych i starannym wykształceniu.

Bardzo popularna wśród Rzymian była technika mozaiki układanej z kawałków kolorowych marmurów lub z kostek szklanych. Technika ta przede wszystkim była zarezerwowana dla podłóg, czego przykład mamy obok, gdzie widzimy fragment mozaiki podłogowej z piękną ośmiornicą z Domu Fauna w Pompejach. Technikę tę wykorzystywano również dla zdobienia ścian narażonych na zawilgocenie, przy domowych fontannach i innych ujęciach wody.

Najczęściej podłogi miały rysunek geometryczny z kolorową kompozycją na białym tle, jak obok, gdzie widzimy mozaikę geometryczną z głową Meduzy w środku.