Ostatnim wielkim dziełem Andrea Palladio (1508-1580), twórcy wspaniałych
willi jest Teatro Olimpico
(Teatr Olimpijski) w Vicenzy skończony po jego śmierci i zainaugurowany
pewnej niedzieli w marcu 1585 roku wystawieniem greckiej tragedii
"Król Edyp" we włoskim przekładzie.
Było to wydarzenie bardzo ważne, ponieważ aż do tego czasu
teatr nie istniał jako budowla niezależna, ale jedynie jako
"miejsce teatralne". Realizowano wystawianie w kościołach świętych
konwersacji, na placach ludowych spektakli, w salach lub na dziedzińcach
pałaców antycznych tragedii lub także dzieł autorów współczesnych.
Teraz, wraz z teatrem Palladia , urzeczywistnia się sen o budowli trwałej
ze stałymi strukturami, na sposób antyczny, według modelu klasycznego.
|
Teatro Olimpico w Vicenzy został zaprojektowany przez Palladia a ukończył
go Vincenzo Scamozzi . Mały, elegancki, poważny z kolumnadą, która otacza widownię
i jest wyżej ozdobiona posągami.
Dla widzów amfiteatralne siedzenia . Na scenie mamy elegancką fasadę
z której zdają się wychodzić trzy ulice przedłużone przez sztuczną perspektywę.
Zamyka go sufit pokryty freskami z wyobrażeniem
nieba symulującymi antyczny teatr na świeżym powietrzu.
Scena Teatro Olimpico została przygotowana dla przedstawienia inauguracyjnego
i miała naśladować miasto Teby, gdzie się toczyła tragedia grecka ,
z ulicami biegnącymi od bram. Aż do dziś ta struktura została zachowana.
|
Niedaleko od Mantui, książę Vespasiano Gonzaga, z bocznej linii wielkiej rodziny
książęcej zaprojektował i zbudował po koniec XVI wieku w centrum swej
małej posiadłości nowe miasto - jedno z tych
miast idealnych
, które
architekci opracowywali regularne jak gwiazdy - na planie
sześciokątnym z bastionami obronnymi dookoła, z ulicami biegnącymi prosto
i symetrycznie. To miasto to Sabbioneta.
Vespasiano kazał zbudować pałace, galerię, bibliotekę, mennicę, muzeum,
drukarnię i naturalnie teatr. Zawezwał do realizacji tego ostatniego Vicenzo
Scamozziego, tego samego który ukończył był teatr Palladia w Vicenzy.
Scamozzi zaprojektował teatr w 1588 roku jako wąską i długą salę ,
z amfiteatralną widownią, co widzimy tu obok.
Ponad widownią kolumnada. Cały teatr jest z drewna
i stiuku. Podłogę ma lekko pochyloną w kierunku sceny - co dziś jest oczywiste
a wówczas było genialnym pomysłem na polepszenie widoczności. Pomysł ten wszedł
w powszechne użycie. Ściany boczne są pokryte przez freski wyobrażające tła
architektoniczne powiększajace optycznie teatr. Jest tu też loggia w której
pokazuja się szlachetnie urodzeni widzowie.
Teatr przystosowany jest ze względo na niezbyt duży rozmiar (40x30m) do spektakli
dla małego dworu na prowincji. Scena obecnie jest przebudowana, wcześniej
była tu architektura ze sztucznymi perspektywami jak w teatrze palladiańskim
w Vicenzy.
|
|
Między teatrami szesnastowiecznymi ważny był też teatr rodu Medyceuszy w budynku
Uffizi we Florencji (tam gdzie obecnie mieści się sławna galeria sztuki),
lecz niestety nie zachował się.
Nieco później , na początku siedemnastego wieku został zaprojektowany w
olbrzymim wnętrzu Pałacu Farnese w Parmie, w sali do ćwiczeń wojskowych, wielki
teatr dworski.
|
Teatro Farnese w Parmie zaprojektował Giovan Battista Aleotti, specjalista
od konstrukcji budynków i mechanizmów teatralnych.
Cały z drewna i rozleglejszy niż poprzednie , z olbrzymią sceną
dostosowaną do rozbudowanych i skomplikowanych scenografii, przdstawia typ
pośredni między szesnastowiecznymi teatrami na wzór antyczny a późniejszymi,
mocno już rozbudowanymi, z balkonami, lożami , tymi z siedemnastego wieku.
W Teatro Farnese, tu widzianym obok godny uwagi jest podwójny portyk wokół widowni
i olbrzymia scena za którą była rozległa przestrzeń służąca do manewrowania
skomplikowanymi maszyneriami, które obsługiwały ruchomą scenę.
Także przestrzeń w centrum widowni często była wykorzystywana do
wspaniałych choreografii dworskich jak balety, wstawki muzyczne (intermezza)
w przerwach przedstawień.
Budowla została opuszczona w
osiemnastym wieku wraz z wygaśnięciem rodziny Farnese, potem mocno zniszczona
przez bombardowanie w 1944 roku i następnie przywrócona do stanu pierwotnej
świetności.
|
Wszystkie trzy omówione tu teatry to instytucje
dworskie zarządzane przez sławne rodziny
i działające dla ograniczonej publiczności. I na tym polu trzeba wyróżnić
wolne i liberalne społeczeństwo
Wenecji. Było ono w tej dziedzinie nadzwyczaj awangardowe.
Właśnie tam miał miejsce pierwszy sezon publicznego teatru
operowego, otwartego dla wszystkich widzów którzy kupili bilet i tym samym zyskiwali
prawo wstępu . Sezon ten został zainaugurowany w 1634 roku w teatrze San Cassiano
w Najjaśniejszej Rzeczpospolitej Weneckiej (Serennissima wł.) .
|
